Meşru savunmada saldırıya uğrayan kişi kendisini ya da saldırıya uğrayan 3. Kişiyi o saldırıdan korumak amacıyla saldırı ile orantılı olacak şekilde saldırıda bulunan kişiye güç kullanması sureti ile engellemesinin kişinin hakkı olduğunu bu hakkı kullanması nedeniyle kendisine ceza verilemeyeceğini anlatılmıştı. Zorunluluk hali de Meşru Savunma ile Türk Ceza Kanununun 25. Maddesinde düzenlenmiştir.
Türk Ceza Kanunu madde 25/2 zorunluluk hali
Meşru savunmada nasıl ki saldırıya uğrayan ya da saldırıya uğrayan bir mağduru gören kişiden kaçıp uzaklaşmasını beklemek hem hukuken hem de ahlaken doğru değildir. Zorunluluk halinde de saldırıya uğrayan ya da bir saldırıya şahit olan kişinin saldırıya ve saldırgana karşı güç kullanıp saldırıdan kendisini veya saldırıya uğrayan mağduru kurtarmasını beklemek doğru değildir. Çünkü olay anında herkesin saldırıya karşı koyma gücü, iradesi ve cesareti olmayabilir. Bu sebeple zorunluluk hali düzenlenmiş olup kişinin kendisini ya da üçüncü kişiyi saldırıdan kurtarmak ya da daha az zarara uğramak amacıyla ortaya koyduğu fiillerden dolayı ceza verilmeyeceği hususu kabul edilmiştir.
Zorunluluk Hali Hangi Durumlarda Geçerlidir?
Türk Ceza Kanunu madde 25/2’e göre;
“ Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.”
Kanun maddesi uzun ve karışık görünebilir. Daha iyi anlaşılması amacıyla kanun maddesinde bahsedilen zorunluluk halinin oluşması için gerekli tüm şartları tek tek tespit edip örnekler ile açıklamak gerekir.
Zorunluluk Halinin Oluşmasının Şartları Nelerdir?
1-)Ortada ya kendisinin ya da üçüncü bir kişinin hakkına yönelik bir saldırı olmalı
Burada zorunluluk halinden bahsedebilmek için ilk şart gerçekleşmekte olan bir saldırının olması gerekmektedir. Meşru savunmadan farklı olarak saldırının gerçekleşme ihtimali zorunluluk kapsamında değerlendirilmemiştir.
Örneğin; Yasin sokakta gezerken pitbull cinsi köpeğin sahibinin elinden kaçarak kendisine doğru koştuğunu görüyor. Burada hem köpeğin cinsi hem de sahibinin elinden kurtularak koşarak gelmesi mevcut bir saldırının olduğunu gösterir. Aynı şekilde Yasin yine sokakta yürürken karşı kaldırımda bir erkeğin elinde yanında pitbull cinsi köpek ile yürüdüğünü görüyor. Köpeğin cinsi her ne kadar tehlikeli olsa da sergilediği saldırgan bir davranış henüz yoktur. Bu durumda Yasin’e yönelik gerçekleşen bir saldırı ya da tehlike olmadığı ortadadır. Yasin’in tek başına köpek korkusunun olması saldırının var olduğu anlamına gelmeyecektir.
2-)Bu saldırıya kişinin kendisi bilerek neden olmamalı
Ortada gerçekleşen bir saldırının olması zorunluluk halinin uygulanması için tek başına yeterli değildir. Kişinin bu saldırıya sebep olmaması de gerekmektedir. Kimse kendisinin haksız bir şekilde sebep olduğu saldırı sonucu üçüncü bir kişiye zarar verme hakkına sahip değildir. Yasin olayımız üzerinden devam edecek olursak, yürüyüşe çıkan Yasin bir evin bahçesinde zincir ile bağlanmış olan köpeği görüyor ve nasıl olsa bahçede bağlı diyerek köpeği kızdırmaya başlıyor. Hırçınlaşan ve saldırganlaşan köpek bir müddet sonra zincirinden kurtulup Yasin’e saldırmaya başlıyor. Burada gerçekleşen bir saldırı var olmasına var fakat saldırıya bizzat sebep olan Yasin olduğu için köpeğin saldırısından kurtulmak amacıyla gerçekleştireceği eylemler bir suç oluşturur ise bundan sorumlu tutulacaktır. Çünkü kimse sebep olduğu saldırının sorumluluğunu almaktan kaçınamaz.
3-) Kendisini ya da saldırıya uğrayan kişiyi tehlikeden korumak amacıyla yapabileceği başka bir durum olmamalı
Burada dikkat edilmesi gereken saldırıdan ya da tehlikeden kendisini ya da saldırıya uğrayan ve tehlike altında olan kişiyi korumak amacıyla yapılabileceklerdir. Yapılabilecek şeyler birden fazla ise, en az zarar veren ihtimali seçmek gerekmektedir. Yine aynı olayda, köpeğin saldırısı altında olan Yasin’in yol kenarında bulunan arabanın üstüne çıkarak kendisini kurtarabileceği gibi bir evin camlarını kırarak evin içine girip de kendini kurtarabilir. Birinde evin camlarını kırma ve başkasının hanesine izinsiz girme suçlarının oluşa ihtimali var iken arabanın üstüne çıkma eyleminde sadece araba zarar görmüş ise mala zarar verme suçunun oluşabileceği kendisini köpeğin saldırısından kurtarmaya yönelik iki ihtimali ve seçeneği vardır.
4-)Tehlikenin ağırlığı ile tehlikeden kurtulmak amacıyla kullanılan vasıta arasında orantı olmalı
Burada kanunda bahsedilen orantı tehlikenin büyüklüğü ve vereceği zarar karşısında tehlike ve zarardan kurtulmak için ortaya konan davranışın dengeli olmasıdır. Diğer bir deyişle tehlikeden kurtulmak için gösterilen tepki sonucu oluşacak zarar, gelecek tehlikeden ve zarardan ya eşit ya da daha az olmalıdır. Söz konusu tehlike ya da zarar mülkiyet hakkı dahilinde ise yani malınızın zarar göreceğine dair ise bu tehlikeden korunmak amacıyla başka birinin beden bütünlüğüne ya da daha büyük zarara sebep olacak şekilde mülkiyet hakkına zarar verilmesi halinde zorunluluk hali kapsamında sorumluluktan kurtulmak söz konusu olmaz.
Zorunluluk halinden söz edebilmemiz için yukarda belirtilen 4 şartında aynı anda gerçekleşmesi gerekir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, zorunluluk haklinde mevcut olan tehlike ve zarardan korunmak için olayla alakası olmayan üçüncü bir kişinin beden bütünlüğüne ve canına verilecek zararlara ilişkin hem hukuki hem de cezai sorumluluk hali devam eder.
Kimsenin canı kimsenin canından üstün değildir. Kimse kendi beden bütünlüğünü ve canını korumak için başkasının bedenini ve canını kendine siper edemez ve kendisine gelecek zarar karşısında başkasını tercih edemez. Bunun aksini düşünmek kanunun amacına aykırı olduğu gibi toplumda büyük yozlaşmaya ve karmaşaya neden olur. Bu sebepten dolayı kanun, zorunluluk halinden bahsedebilmek için belli başlı şartları saymıştır. Bu şartların aynı anda gerçekleşmesi halinde zorunluluk halinden faydalanıp ceza almaktan kurtulabilirsiniz.
