Arbitraj, finansal piyasalarda işlem gören döviz, hisse senedi, tahvil veya kripto para gibi finansal varlıkların, farklı piyasalarda bulunan fiyat farklarından yararlanmak suretiyle risk almadan bu varlıkların ucuz piyasadan alınıp pahalı piyasada satılmasıdır. Finansal piyasalarda her varlık eş zamanlı olarak işlem görür ve piyasalar sürekli olarak birbirini dengelemeye çalışır. Piyasaların özellikle dalgalı olduğu günlerde farklı borsalarda işlem gören varlıkların değerlerinde borsalar arası ufak farklar ve bu sayede arbitraj fırsatı oluşabilir.
Arbitraj genellikle risksiz para kazanma yöntemi olduğu için yatırımcılar tarafından tercih edilir. Ancak günümüzde teknolojinin gelişmesi ve borsaların bizzat kendileri tarafından arbitraj yapılması, arbitraj yapanların işini oldukça zorlaştırdı. Arbitraj fırsatları anlık oluştuğu için, gerektiğinde arbitraj programları ile anlık takip gerekmektedir. Arbitraj yapmak isteyenlerin bu işi yapabilmek için arbitraj fırsatı yakalayan bir algoritma yazdırmalarını tavsiye ederiz.
Arbitraj yapabilmeniz için ilk olarak bir varlığın birkaç farklı piyasa veya paritede işlem görüyor olması gereklidir. Farklı piyasa veya paritelerde işlem gören varlıklarla ilgili haberler, gelişmeler, yatırımcı algısı varlığın piyasa değerinde anlık dalgalandırmalar oluşturabilir. Arbitraj yapmak isteyen kişiler de bu varlığın tüm hareketlerini takiplerine alarak piyasaları anlık analiz ederler, piyasalar arasında %1 ile 5 arasında fiyat farkı oluştuğu anda alım satım yapma işlemine girişilir.
Arbitraj yapmaya uygun bir varlık bulunduktan sonra eş zamanlı olarak ucuz piyasadan alınarak pahalı piyasada satılır. Buna yer temelli arbitraj denir. Diğer bir arbitraj türü ise; parite farklarından yararlanılarak yapılan arbitrajdır. Parite arbitrajı yapmak isteyen kişiler, döviz kurlarını takip ederek kurlar arasındaki ayrışmaları tespit etmeye çalışırlar. Örnek vermek gerekirse; dünya piyasalarında euro ile dolar dengesi 1,20 civarında seyrederken Türkiye piyasasında TL cinsinden döviz kuru 1.25 civarındaysa, ilk önce Türk Lirasi ile Euro, Euro ile Dolar daha sonra da alınan doların TL’ye çevrilmesi ile beraber 5 kuruşluk bir arbitraj karı sağlanır.
Arbitraj her ne kadar risksiz bir alım satım işlemi olsa da iyi planlanması gereklidir. Özellikle arbitraj yaparken kullanılacak piyasaların komisyon oranları, başka piyasalardan alınan varlıkları kabul edip etmedikleri, fiyat dengesinin ne kadar sürede dengelendiği gibi hususlara iyi dikkat edilmelidir. Aksi halde kar etmek için yapılan işlemlerden büyük oranda zararla çıkılabilir.
Arbitraj hesabının yapılması için spot ve vadeli fiyat olmak üzere iki veriye ihtiyacımız vardır. Spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki farkın vadeli fiyata bölümü arbitraj oranını verir. Arbitraj oranı üzerinden yatırım yapacağınız miktarı çarparak kar marjınızı bulabilirsiniz. Örnek vermek gerekirse spot fiyatı 2, vadeli fiyatı 1.95 olan bir varlığın fiyat farkı 0.05’dir. Bu farkın vadeli fiyata bölünmesi ile %2 gibi arbitraj oranı bulunur. Bu oran üzerinden 100.000 TL yatırım yapan biri anlık olarak 2.000 TL kazanabilir.
Arbitraj özellikle hisse senedi ve tahvil piyasalarında kullanılır. Ancak son zamanlarda ortaya çıkan ve volatilitesi oldukça yüksek olan dijital para borsalarında da oldukça fazla arbitraj fırsatı oluşmaktadır. Henüz regüle edilmeyen kripto paraların manipülasyona açık olması ve ufak bir haberin bile %50 – 60 bandında dalgalandırma oluşturması bu piyasayı arbitraj yapmak için oldukça cazip kılıyor. Kripto paralar gün içerisinde onlarca arbitraj fırsatı vermektedir.
Bu finansal asetlerin (Varlıkların) dışındaki varlıklar ile arbitraj yaparak para kazanmak oldukça zordur çünkü yatırım şirketleri, portfoy yönetim şirketleri kendi bünyelerinde barındırdıkları arbitraj botları ile anlık tespitler yaparak otomatik al-sat yapıyorlar. Nitekim piyasadaki dengesizlik bu şirketler sebebiyle kısa sürede dengelenmektedir.
