Sözleşmeler taraflar arasında hak ve borç doğurur, yükümlülük yükler. Herkes sözleşme yapabilir, sözleşme yapmak için avukat olmaya gerek yoktur. Sadece avukatlar sözleşmelerin şekil şartlarını, hukuku ve kanunu bildikleri için hak kaybınızın önüne geçmiş olurlar. Böylece daha sağlıklı sözleşmeler yapmış olursunuz.
Sözleşmeler tarafların karşılıklı olarak birbirine uygun iradelerini beyan etmeleriyle kurulur. Sözleşmelerin kurulması için iki önemli şart vardır. Birincisi karşılıklı birbirine uygun irade beyanı, ikincisi sözleşmedeki esaslı unsurlar hakkında uyuşmaktır. Sözleşmelerde irade açıklamaları açık olabileceği gibi üstü kapalı şekilde de olabilir. Sözleşme kurulmasında irade açıklamalarından sonra önemli unsur sözleşmede olması gereken esaslı hususlardır. İki taraf sözleşme yaparken esaslı denilecek sözleşmenin olmazsa olmazı konularında anlaşmışlarsa diğer önemsiz konularda anlaşmamışlarsa da sözleşme kurulur.
Sözleşme Yapmanın Şartları Nelerdir?
Sözleşmelerde irade ve konu serbestisi esastır. Ayırt etme gücüne sahip ve ergin herkes istediği konuda sözleşme yapabilir.18 yaşını doldurmamış kişiler sözleşme yapamazlar. Çünkü 18 yaş altı kimseler ergin olmadıkları için bu kimselerle sözleşme yapılırsa bu sözleşme 18 yaşını doldurmamış kişiyi bağlamaz. Mahkeme kararıyla ergin kılınmış kimseler de 18 yaşından küçükse yine sözleşme yapamazlar çünkü kanun 18 yaşından küçüklere sözleşme yapma imkanı vermez. Ancak 18 yaşından küçük kişiler mahkeme kararıyla ergin kılınmışlarsa bu kişiler “ergin kılındığı konuyla sınırlı olarak” sözleşme ya da işlem yapabilirler. Bu işlemler ya da sözleşmeler bu sınırlar kapsamında geçerli olur.
“On beş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir.”
Örneğin; A kişisinin anne ve babası ölmüşse ve geride sadece kendisi ya da kendisinden küçük kardeşleriyle birlikte yalnız kalmışsa ve ailede işlerin başına geçecek ya da kirada olan evleri, dükkanları kiraya verecek biri yoksa mahkemeye başvurabilir ( Bu durumda ergin kılınmak istenenin 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. ).Mahkeme A kişisini ergin kılarsa, bu kişi ergin kılındığı konuyla sınırlı olarak yani kira sözleşmeleri ya da işlerin devamı için gerekli sözleşmeleri yapabilir.
Ayırt etme gücü bulunmayan kimseler sözleşme yapamazlar. Çünkü sözleşme yapmak için ortada geçerli ve uygun irade beyanı olmalıdır. Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler sözleşme yapmanın sorumluluğunu, sözleşmenin kendisine ya da karşı tarafa yüklediği yükümlülükleri bilmediği için gerekli şartı sağlamamış olurlar.
Sözleşmelerde Belirli Şekil Şartı Var Mıdır?
Sözleşmelerde şekil serbestliği vardır, kanun aksini öngörmedikçe sözleşmeler şekil şartına bağlı değildir. Ayırt etme gücüne sahip ve 18 yaşını doldurmuş kişiler diledikleri şekilde sözleşme yapabilirler. Ancak kanun yapılan sözleşmeyi özel olarak şekil şartına bağlamışsa bu durumda sözleşmeler o şekilde yapılmalıdır. Kanunun belirttiği şekilde yapılmayan sözleşmeler geçersiz olur. Örneğin; miras sözleşmeleri resmi vasiyetname yoluyla yapılmalıdır. Bu sözleşme başka şekilde yapılırsa geçersiz olur.
Sözleşme yapılırken kapsam, unsur ve imza konularında bazı kurallar vardır. Öncelikle sözleşme yapılırken sözleşme metniyle çelişmeyen maddeler olmalıdır. Eğer sözleşmelerin yazılı olarak yapılması zorunluysa ya da taraflar yazılı şekilde olmasını kendileri kararlaştırmışlarsa sözleşmeler bu durumda yazılı şekilde yapılmak zorundadır. Örneğin; taraflar yazılı olarak yapılabilecek sözleşmeyi noter huzurunda yapmak isterlerse ve sözleşmeye bu konuda ek madde koyarlarsa sözleşmenin geçerlilik şartı noterde yazılı şekilde yapılmasıdır. Noterde resmi ve yazılı şekilde yapılmayan bu sözleşme, sözleşme maddesine aykırı hükümle kurulduğundan geçersiz olacaktır.
Sözleşmeler yazılı ise sözleşmedeki en önemli unsur imzadır. İmza, sözleşmeyle borç altına girenlerin el yazısıyla atılmış olmak zorundadır. Eğer ki çoklu evrak söz konusuysa bu durumda imza el yazısıyla olmak zorunda değildir. Değişen ve ilerleyen dünyada artık mal ve hizmet alımları daha çok uzaktan ve sanal ortamlarda yapılmaktadır. Bir siteden bir ürün aldığımızda el yazısıyla imza atıp satış sözleşmesi ya da hizmet sözleşmesi imzalamayız bu durumlarda sitenin sağladığı alt yapıyla “okudum- anladım” ya da “onay kutucuğu” gibi sanal komutlarla sözleşmeleri imzalarız. Bu durumlar örf ve adetin gerektirdiği şekiller olduğu için, amaç tüketiciyi hem korumak hem de mal ve hizmet tedarik etmek olduğu için bu durumlarda onay kutucuğunun işaretlenmesi ya da okudum anladım butonuyla alışveriş yapılması, imza şartını sağlar.
Ayrıca imza atamayanlar, onaylanmış olması koşuluyla parmak izi, el izi ya da mühür kullanabilirler.
Kanunun şekle bağlamadığı sözleşmeler taraflarca açık olarak şekle bağlanmışsa bu durumda o şekil şartı yerine getirilmeden sözleşme kurulmamış sayılır. Ama sadece yazılı şekil denilmiş başkaca şart öngörülmemişse kanunda yazılı şekil şartı yeterlidir. Yani sözleşme maddelerini yazarsınız iki nüsha halinde hazırlarsınız biri sizde diğeri de sözleşmenin diğer tarafında olur. Bu iki sözleşmeyi de ayrı ayrı imzalarsınız bu durumda sözleşme kurulmuş olur.
Her Konuda Sözleşme Yapılabilir Mi?
Kanunların izin verdiği ve yasal olan her konuda sözleşme yapılabilir. Örneğin; yasal olmayan bahis siteleriyle, tefecilikle ilgili sözleşmeler ya da muhabbet tellalının yaptığı sözleşmeler geçersizdir. Bu işler yasal olmadığı için yasal olmayan bir konuda yasalara bağlı olarak sözleşme yapılamaz.
Sözleşmeler kanunun emredici hükümlerine ve kamu düzenine aykırı olarak yapılamazlar.
Ayrıca sözleşmeler insan onuruyla bağdaşmayan hükümler içermemelidir. İnsan onurunu ve insan gücünü aşacak edimler sözleşmelerle karşı tarafa yüklenemez. Örneğin; iş yerinde ırk, dil, din mezhep farklılığı ve bu konularla ilgili sözleşme maddeleri konulup işçinin çalışması istenemez. İş sözleşmelerinde işçinin mola hakkını ve ya diğer haklarını kısıtlayıcı sözleşme hükümleri getirilemez.
Anayasada var olan hakları sınırlayıcı, kullanılmasını engelleyici ya da bu hakları ortadan kaldıran hiçbir sözleşme ya da sözleşme maddesi geçerli değildir. Sözleşmeler ulusal ya da uluslar arası taraf olunan sözleşmelere aykırı hükümler içermemelidir. Yukarıda belirtilen şartlar ayrı ayrı yerine getirildiğinde gerekli istediğiniz şekilde sözleşme hazırlayabilirsiniz. Bu sözleşmelerle hak ya da mal varlığı edinebilirsiniz ve ya bu sözleşmelerle borç ve yükümlülük altına girebilirsiniz.
