Kira sertifikaları, satılıp kaynağa dönüştürülecek bir varlığın varlık kiralama şirketleri tarafından kiralanması karşılığında ihraç edilen ve varlığını kiralayan kişilere bu varlık üzerinden elde edilecek gelirden pay alma hakkı veren menkul kıymet evrakıdır. Kira sertifikaları özellikle katılım bankacılığı alanında kullanılan bir kaynak yaratma yöntemidir. Nitekim faizsiz gelir elde etmek isteyen insanlar kira sertifikalarına yönelerek mevcut varlıklarından gelir elde edebilirler.
Kira sertifikaları, uygulamada eşit değerli sertifikalar anlamına gelen SUKUK kelimesi ile de tabir edilir. Sukuk, bir kimsenin sahibi olduğu varlığı kirayamasını ve ondan gelir elde etmesini ifade eder. Nitekim yatırım araçları arasında sukuk ile bono/tahvil arasındaki en büyük fark Sukuk’un mülkiyet hakkını da içermesidir. Ayrıca Sukuk’lara faizsiz bono ve tahvil olarak da bakılabilir.
Kira sertifikaları; bir varlığın sahipliğine, alım satım sözleşmesine, yönetim sözleşmesine, ortaklığa veya eser sözleşmesine dayalı olarak ihraç edilebilir. Kural olarak kira sertifikaları faiz getirisi getirmemekle beraber yine de tahvil ve bono gibi belirli dönemlerde belli miktar gelir getirmektedir.
Kira sertifikaları, faiz geliri elde etmek istemeyen varlık sahiplerinin, varlıklarını menkul kıymet gibi değerlendirerek üzerinden kazanç elde etmesine ve işletmeler açısından kaynak yaratmasına hizmet etmektedir. Bu kapsamda kira sertifikası süreci aşağıdaki şekilde işlemektedir.
· Varlığın Kiralaması
Nakit ihtiyacı bulunan işletmeler, ihtiyaç duydukları parayı yaratabilmek için sahip oldukları varlıklardan bir kaçını varlık yönetim şirketlerine kiralayarak yahut satarak karşılığında kira sertifikası alır.
· Sertifikanın İhraç Edilmesi ve Gelir Elde Edilmesi
İşletmelerden kiralanan yahut satın alınan varlıklara karşılık varlık kiralama şirketleri tarafından kira sertifikası ihraç edilir. İhraç edilen sertifikalar, kiralanan yahut satın alınan varlıklara göre farklılık gösterir. Kira sertifikasını elinde bulunduran kimseler, ellerindeki kira sertifikasının temsil ettiği oranda kardan pay alırlar.
· Varlık Satın Alınır ve Kiraya Verilir
Kira sertifikası aracılığıyla sukuk yatırımcılarından toplanan paralar, bir fonda biriktirildikten sonra nakit sıkıntısına düşen işletmelerden sukuk karşılığında varlıkları satın alınır ve tekrar kira bedeli karşılığında aynı işletmeye kiraya verilir.
· Kira Geliri Dağıtılır
Sukuk yatırımcılarından toplanan fon ile alınan ve kiraya verilen varlıklardan aylık yahut yıllık bazda kira geliri elde edilir. Bu kira geliri sukuk fonuna katılan yatırımcılar arasında payları oranında dağıtılır.
Kira sertifikası (sukuk) sürecinden de anlaşılacağı üzerine, bu yatırım aracı islami kurallara göre düzenlenmiş, düşük riskli ve standart bir getiri sağlayan yatırım aracıdır. Sukuk aracılığıyla yapılan yatırımlarda gelirler kiralanan varlığın getirisine göre değişmektedir.
Kira sertifikaları uygulamada Hazine Müsteşarlığı, TF Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilmektedir. Bu kurumların dışında Hazine Müsteşarlığı ile anlaşmalı bankalarında sukuk ihraç edilmesine aracılık yaptığını söyleyebiliriz. Kira sertifikasının ihraç edildiği kuruma göre özellikleri değişmektedir.
Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen kira sertifikalarına, Devlet Kira Sertifikaları denilmektedir. Hazine Müsteşarlığı’nın güvencesi altında olan Devlet Kira Sertifikaları, sahiplerine payları oranında kira geliri getirmektedir. Ayrıca bu kira sertifikaları İMKB’de işlem gördükleri için vadesi gelmeyen kira sertifikalarının nakde çevrilmesi de mümkündür. Nitekim İMKB’de işlem görmesinin bir sonucu olarak da ihraç edilen kira sertifikalarının bedelli gün içerisinde borsanın durumuna göre belirlenmektedir.
TF Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilen kira sertifikaları, sabit gelirli yahut kupon bazlı olarak ihraç edilir. Bu kira sertifikalarının vadesi bir yıldan az olabileceği gibi daha uzun vadeli de olabilir. Ayrıca TF Varlık Kiralama A.Ş.’nin ihraç ettiği kira sertifikaları, finans kuruluşları aracılığıyla alınıp satılabilir.
İslami kurallar çerçevesinde oluşturulan kira sertifikaları (sukuk), katılım bankacılığı alanında en risksiz yatırımlardan biridir. Nitekim katılım bankacılığında vergi oranının en az uygulandığı yatırım aracıdır. Kira sertifikasından elde edilen gelirlerle ilgili olarak yapılan vergilendirmenin esasları şu şekildedir;
· Dar veya tam mükellef olup olmamasına bakılmaksızın kira sertifikasından gelir elde eden gerçek kişiler yahut dernekler, vakıflar elde ettikleri gelirin %10’u ile vergilendirilirler.
· Tüzel kişi mükelleflerden tahsil edilecek %10’luk stopaj geliri nihai vergilendirme olup yıl sonunda tekrardan kurumlar vergisinin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır. Yani tüzel kişiler için mükerrer vergilendirme söz konusu değildir.
· TTK kapsamında kurulmuş bulunan anonim, limited ve komantid şirketler kira sertifikası aracılığıyla elde ettikleri gelirler için herhangi bir vergilendirmeye tabi tutulmazlar. Nitekim Maliye Bakanlığından izinli olmak kaydıyla yabancı fonlar ve ortaklıklarda yaptıkları kira sertifikası alım satımı için vergilendirmeye tabi olmazlar.
· Vergilendirme esasları uyarınca bu kişilerin dışında kalan kimseler kira sertifikaları aracılığıyla elde ettikleri gelirlerden %10 oranında stopaj vergisi ödemekle yükümlüdür.
· Yurtdışı merkezli olarak ihraç edilen ve ülkemizde satışı gerçekleştirilen kira sertifikaları için ilk 5 yıla kadar değişik oranlarda vergilendirme uygulanır. Yurtdışı kaynaklı kira sertifikalarından 5 yıldan sonra elde edilen gelirler için vergilendirme yapılmaz.
