Bankadan aldığını bir kredinin taksitlerini, kurumlardan aldığınız elektrik, su, doğalgaz gibi hizmetlerin faturalarını ödememeniz halinde, sırf borçlu olmanızdan kaynaklanan bir hapis cezası almanız mümkün değildir. Türk Borçlar Kanunu’nun en önemli düzenlemelerinden bir tanesi, tarafların arasındaki akdi ilişkiye dayanan borç ilişkilerinden kaynaklı hapis cezası uygulanamayacağını düzenlemektedir.
Alacaklı, borçludan alacağını alamadığı durumlarda yapabileceği tek şey, borçluya karşı icra takibi başlatarak alacağını devlet eliyle tahsil etmektir. Alacaklı, icra takibi yapılmasını talep etmek dışında borçlunun borcu yüzünden cezalandırılmasını isteme hakkı yoktur. Ancak uygulamada banka avukatları, vatandaşların hukuki olarak bilgisiz olmalarından yararlanarak, alacaklarını tahsil etmek için borçlulara, borçlarını ödemezlerse hapis cezası yatacağını söylerler. Halbuki bu söylemin, hukuk dünyasında bir yeri yoktur. Kural olarak bir kişi borcu nedeniyle hapis cezasına çarptırılamaz.
Borçluya karşı icra takibi başlatıldıktan sonra bazı durumlarda hapis cezası söz konusu olabilmektedir. Ancak bu hapis cezalarının, borcun mevcudiyetiyle ilgisi yoktur. Örnek vermek gerekirse, mal beyanında bulunmayan, taahhüdü ihlal eden borçlular hakkında 3 aylık tazyik hapsi mümkün olabilir.
Taahhüdü İhlal Nedeniyle Hapis Cezası
Alacaklı, icra takibi kapsamında borçlunun mallarını haczettirebilir ve satışını isteyebilir. Borçlu, haczedilen malların satışını engellemek amacıyla alacaklının satış talebinden önce icra dairesinden borcun taksitlendirilmesi konusunda talepte bulunabilir. Borçlunun talebi ile beraber icra borcu en fazla dört taksit olacak şekilde, her taksit en az borcun ¼ ü olmak kaydıyla taksitlendirilebilir. Borçlu icra borcunun ilk taksitini talep anında ödemek zorundadır.
Bu şartların sağlanması ve borçlunun talebi ile taksitlendirilen icra borcunun zamanında ödenmemesi halinde hapis cezası söz konusu olabilmektedir. Daha öncede söylediğimiz gibi kural olarak borcunuz yüzünden hapis cezası almazsınız ancak icra dairesine borcunuzu ödeyeceğinize dair taahhüt verdikten sonra, taksitleri ödememeniz halinde alacaklının şikayeti ile hakkınızda ceza davası açılır. Taahhüdü ihlal nedeniyle bir defaya mahsus olmak üzere hakkınızda 3 aylık tazyik hapsi uygulanır. Ancak tazyik hapsinden borcunuzun tamamını ödeyerek yahut alacaklının şikayetini geri almasını sağlayarak kurtulabilirsiniz.
Mal Varlığının Bildirilmemesi Nedeniyle Hapis Cezası
Bankaya olan borcunuzdan yahut icra takibine koyulmuş herhangi bir borç için hapis cezası almanız mümkün değildir. Ancak kanun koyucu icra takibinin usulüne uygun şekilde yapılmasını, herkesin üstüne düşen sorumluluğu yerine getirmesi için bazı tazyik hapisleri öngörmüştür. Bu tazyik hapisleri, borcun tahsilinin dışında sistemin düzgün çalışmasına hizmet eder.
Kanun koyucunun düzeni sağlamak amacıyla düzenlediği hususlardan birisi de borçlunun mal varlığını bildirmesidir. Alacaklı icra takibi kapsamında borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu süresi içerisinde icra takibine itiraz edebileceği gibi ödeme de yapabilir. Ancak her ikisini de yapmadığı takdirde bu sürenin sonuna kadar mal varlığını icra dairesine bildirmekle yükümlüdür. Borçlu ödeme emrini almasına rağmen icra dairesine mal varlığı bildiriminde bulunmazsa, alacaklının şikayeti ile 3 aylık tazyik hapsine çarptırılabilir. Bu tazyik hapsi bir defaya mahsus verilmekte olup borçlunun mal varlığı bildirimi ile beraber hükmünü yitirir.
Borçlulara Hangi Hallerde Hapis Cezası Verilir
İcra takibi kapsamında borçluya hapis cezası verilmesinin en temel iki nedeni mal varlığının bildirilmemesi yahut taahhüdü ihlal halidir. Bunlar dışında İcra ve İflas Kanunu alacaklının mağdur edilmemesi için bazı hallerde akdi ilişkiler için de hapis cezasını öngörmüştür. Borçlular aşağıdaki durumlarda İİK kapsamında cezalandırılabilir.
- Borçlu, alacaklının alacağını almasını engellemek amacıyla mevcudunu eksiltmesi halinde borçluya hileli davranışından ötürü hapis cezası verilebilir.
- Borçlunun hak ve alacağının bulunduğu kişilerin, kanuna aykırı şekilde borçlunun kendilerinde hak ve alacağının bulunmadığını bildirmesi halinde üçüncü kişilere hapis cezası verilebilir.
- Kanun koyucunun, borçlu şirketlere son şans olarak tanıdığı Konkordato kurumunu, kişisel menfaati için kullanan kimselere hapis cezası ile cezalandırılabilir.
- Türk Ticaret Kanunu kapsamında kurulan ticaret şirketlerinin yönetici konumunda bulunan kimselerin kanunlara aykırı, hileli olarak hareket etmesi halinde ceza davası açılabilir.
- Ödeme emrini alan borçlunun, mal bildiriminde bulunduktan sonra mal durumunda meydana gelen değişimleri icra dairesine bildirmemesi halinde 3 aylık tazyik hapsi söz konusu olur.
- İcra takibi kapsamında haczedilen malları teslim etmeyen borçlu hakkında cezai işlem uygulanabilir.
- Mahkeme kararına dayanarak talep edilen çocuğun velayetinin, icra memuru tarafından yerine getirilmesini engelleyen kişiler 3 aylık tazyik hapsi ile cezalandırılabilir.
- Boşanma davası neticesinde mahkeme kararı ile nafaka ödemeye mecbur kılınan borçlunun, icra takibine rağmen nafaka borcunu ödememesi halinde ceza yargılaması söz konusu olabilir.
- Bir ticaret şirketinin iflası için hukuka aykırı hareketlerde bulunan kimseler, dolandırıcılık suçundan yargılanabilir.
- İcra dairesi tarafından satılan bir malın ihalesine girerek, ihaleye fesat karıştıran borçlular, şikayet halinde hapis cezası ile cezalandırılır.
- İcra takibi kapsamında haczedilen daha sonra yediemin olarak borçluya bırakılan malların, haciz mahallinden kaçırılması halinde yediemin olan borçluya şikayet halinde hapis cezası verilebilir.
Ödenmeyen borçlar için hapis cezası uygulaması bulunmamasına rağmen, yukarıda listelediğimiz durumlardan birini gerçekleştiren borçluların cezai sorumluluğu doğabilmektedir. Bu nedenle, borçlu olarak hapis cezası ile karşı karşıya kalmamak adına, icra takip sürecini uzman bir avukata danışarak sürdürmenizi tavsiye ederiz.
