Kefil, borcun asıl sahibinin borcunu ödememesi ya da ödeyememesi halinde borcu ödeyeceğini taahhüt eden kişidir. Kefil borç ilişkisinde taraf değilken kendi rızası ile borçlu istemi üzerine kendisini borcu ödeme yükümlülüğü altına koyan kişidir. Bir zamanlar ülkemizde birçok kişi başkasının borçlarına kefil oldukları için ve asıl borçlu borcunu ödemediği/ ödeyemediği için evlerine haciz gelmiş bu sebeple aile düzenleri ve aile yapıları bozulmuştur. Türk Borçlar Kanunu aile yapısının ve huzurunun kefil olma durumundan etkilenmesini en aza indirebilmek için kefalet sözleşmesinin geçerliliğini zorlaştırmış ve kefil olan kişinin eşinin rızasının varlığını aramıştır.
Kefalet sözleşmesinde eşin rızası Türk Borçlar Kanunu madde 58’ de düzenlenmiştir.
MADDE 584- “Eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, ancak diğerinin yazılı rızasıyla kefil olabilir; bu rızanın sözleşmenin kurulmasından önce ya da en geç kurulması anında verilmiş olması şarttır.”
Kefalet sözleşmesinde sonradan yapılan ve kefilin sorumlu olacağı miktarın artmasına veya adi kefaletin müteselsil kefalete dönüşmesine ya da kefil yararına olan güvencelerin önemli ölçüde azalmasına sebep olmayan değişiklikler için eşin rızası gerekmez.
“ Ticaret siciline kayıtlı ticari işletmenin sahibi veya ticaret şirketinin ortak ya da yöneticisi tarafından işletme veya şirketle ilgili olarak verilecek kefaletler, mesleki faaliyetleri ile ilgili olarak esnaf ve sanatkârlar siciline kayıtlı esnaf veya sanatkârlar tarafından verilecek kefaletler, 27/12/2006 tarihli ve 5570 sayılı Kamu Sermayeli Bankalar Tarafından Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandırılmasına Dair Kanun kapsamında kullanılacak kredilerde verilecek kefaletler ile tarım kredi, tarım satış ve esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca kooperatif ortaklarına kullandırılacak kredilerde verilecek kefaletler için eşin rızası aranmaz.”
Burada kanun söz konusu kefalet sözleşmesinin geçerli olabilmesi için kefilin eşinin de bu kefalet sözleşmesine rıza göstermesini zorunluluk olarak kabul etmiştir. Eşin rızası yok ise imzalanan kefalet sözleşmesi geçersizdir. Burada eş kavramına değinmekte fayda var.
Kanunun tanımladığı eş; medeni kanuna göre resmi nikahlı olan, sözleşme sırasında mahkeme tarafından haklarında ayrılık kararı verilmemiş olan ya da ayrı yaşama hakkı doğmamış olan eşlerin rızası aranmaktadır. Örneğin; evli olan çiftten biri mahkeme kararı ile haklarında ayrılık kararı aldırmış ise bu durumda yapılacak kefalet sözleşmesinde diğer eşin rızası aranmaz. Ayrıca Medeni Kanuna göre resmi olarak evli olmayan ya da dini nikahlı olan kişilerin kefalet sözleşmesinde rızaları aranmaz.
Kanun ayrıca eşin rızasının en geç kefalet sözleşmesinin kurulduğu sırada verilmiş olmasını zorunlu kılmıştır. Kefalet sözleşmesinden önce ya da en geç kefalet sözleşmesi imzalandığı anda verilmemiş rıza sözleşmeyi geçersiz kılar. Kanun burada emredici hüküm koyarak sonradan verilen rızanın yapılan kefalet sözleşmesini geçerli hale getirmeyeceğini açıkça ortaya koymuştur. Örneğin; kefil olacak kişi kefalet sözleşmesini imzaladıktan sonra eşin rızasının alınmadığı fark edilip eşten rıza alınması, yapılan sözleşmeyi geçerli hale getirmeyecektir. Çünkü eşin rızası kurucu unsur olduğu için sözleşme imzalandığı aşamada kurucu unsurlarından eşin rızasının varlığı eksik olduğu için sözleşme baştan sakat olacak ve geçerli kabul edilmeyecektir. Bu tür bir durumda kefalet sözleşmesi eşin rızası alındıktan sonra baştan düzenlenip imzalanmalıdır.
Kefalet sözleşmesinin geçerliliği eşin rızasına bağlı iken burada kanun rızanın varlığını yani rızanın verilmiş olduğunu gösterir bir şekil şartından bahsetmemiştir. Burada hem ispat açısından hem de yan sözleşmelerin asıl sözleşmenin şekil şartına uygun olarak yapılması gerektiğine ilişkin yargı kararları doğrultusunda eşin rızasının da kefalet sözleşmesinin şekil şartına uygun olarak verilmiş olması gerekir. Aksi takdirde eşin rızasının varlığının ispat edilme sorunu ortaya çıkacak ve yapılan kefalet sözleşmesinin geçersizliğine neden olacaktır.
Kefalet Sözleşmesinde Eşin Rızası Ne Zaman Alınmalıdır?
Ayrıca kanun sadece kefalet sözleşmesinden önce ya da en geç kefalet sözleşmesi yapıldığı esnada eşin rızasını ararken, sözleşmede yapılacak değişiklikler eğer kefilin sorumluluğunu arttıracak nitelikte ya da sözleşmeye kefil lehine konan maddeleri ortadan kaldıracak nitelikte ise eşin rızasının bu durumlarda da alınması zorunludur. Aksi takdirde eş ilk kefalet sözleşmesine rıza göstermiş olsa bile sonradan yapılan bu tür değişikliklere ilişkin rızası alınmadığı için yapılan değişiklikler geçersiz olacak ve hüküm doğurmayacaktır.
Kefalet çeşitleri arasında müteselsil kefalet adi kefalete nazaran kefili daha çok sorumluluk altına sokmaktadır. Kefalet sözleşmesi kurulduğu esnada adi kefalet olarak kararlaştırılan kefilin sorumluluğuna eşi tarafından rıza gösterilmiş olsa bile, daha sonra yapılacak değişiklik ile adi kefaletin müteselsil kefalete dönüştürülmesi isteniyor ise kefilin eşinden yine usulüne uygun olarak rızasının alınması zorunludur. Nasıl olsa kefalet sözleşmesinin başında rızası var denilerek kefilin sorumluluğunu arttıracak değişiklikler konusunda rıza alınmaz ise yapılan değişikliler geçersiz olacak ve eşin sözleşme kurulduğu sırada rıza verdiği kadarı ile sözleşme geçerli olacaktır.
Kanun kefalet sözleşmesinde eşin rızasını zorunlu tutarak aile yapısını korumayı amaçlamış ve hiç kimsenin başkasının borcu yüzünden rızası olmadığı halde sorumlu tutulup borç altına sokularak zarar görmesini istememiştir. Eğer siz de kefil olacak iseniz ilk olarak aile huzurunuz için daha sonra da kanuni olarak eşinizin rızasını almak zorundasınız. Aksi takdirde yapılan sözleşme geçersiz olacak belki de aile birliğiniz bozulacak. Ya da eşiniz sizden rıza almadan kefalet sözleşmesi imzalamış ise kanuni haklarınızı bilip ona göre sözleşmeyi iptal ettirmek istiyor iseniz bu yazı sizin için yol gösterici olacaktır.
