Hukukta yaptırım (müeyyide), kişinin hukuk kuralına uygun hareket etmemesi durumunda devlet kuvvetlerinin devreye girerek kişinin gerekli kurallara göre hareket etmesine zorlamasıdır. Müeyyide ile yaptırım, hukukta benzer anlamlar için kullanılır. Kurallara uyulmaması durumunda maddi yaptırım uygulanması söz konusu olabilir.
Yaptırım denildiği zaman bazı insanların aklına direkt ceza gelir. Fakat bu iki kavram tamamen farklıdır. İkisinin birbiri yerine kullanılması doğru değildir. Kamu gücüyle sağlanan eylemlerin tamamı yaptırım olarak ifade edilir. Ceza ise suç işleyen kişinin aynı suçu bir daha işlememesi için uygulanan caydırma amaçlı yaptırımdır. Dolayısıyla ceza, bir yaptırım türü iken, müeyyide ise genel bir kavramdır.
Hukukta farklı yaptırım türleri vardır ve bunlar kendilerine uygun durumlarda devreye girer. Onun haricinde uygulanması söz konusu değildir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Kişinin kurallara uymaması durumunda uygulanan yaptırım olup, burada temel amaç caydırıcılıktır. Hapis, para cezası ve disiplin cezası buna örnek olarak gösterilebilir.
Kişinin borcunu zamanında ödememesi durumunda alacaklının mağduriyetinin giderilmesi için devlet gücü ile borçlu olan kişinin taşınır ve taşınmaz mallarına el konulmasıdır. Bu mallar daha sonra satılarak alacaklının mağduriyeti giderilir.
İdari kurumlar ve benzer yapılar tarafından hukuka aykırı alınan kararların, ilgili devlet organları tarafından iptal edilmesidir. Haksız yere alınan disiplin cezasının mahkeme kararı ile kaldırılması buna örnek olarak gösterilebilir.
Zarar gören kişinin zararı, devlet gücü ile mağduriyete neden olan kişiden tahsil edilmesidir. Bunun da kendi içinde farklı türleri vardır.
