Devletin idari kurumlarınca verilen para cezalarına idari para cezası denir. İdari para cezaları;
Örneğin; trafik cezaları, nüfus müdürlüğü tarafından adres bildirimleri için kesilen cezalar, imar kirliliği sebebiyle idari para cezaları, RTÜK tarafından TV’lere kesilen cezalar, SGK tarafından işverene kesilen cezalar, internet sitelerinde bulunması gereken KVKK ve Aydınlatma Metinleri olmadığı takdirde siteye kesilen cezalar bu kapsamda gösterilebilir.
İdari para cezaları Kabahatler Kanunu’nda idari yaptırımlar olarak düzenlenmiştir. Düzenlenen bu yaptırım çeşitleri iki türlüdür. Birincisi idari para cezaları, ikincisi ise idari tedbirlerdir. İdari tedbir olarak kanunlarda sayılan başkaca tedbirler ve mülkiyetin kamuya geçirilmesi söz konusudur. İdari para cezası ise Kabahatler Kanunu madde 17 de düzenlenmiştir.
Madde 17– (1) İdarî para cezası, maktu veya nispi olabilir.
(2) İdarî para cezası, kanunda alt ve üst sınırı gösterilmek suretiyle de belirlenebilir. Bu durumda, idarî para cezasının miktarı belirlenirken işlenen kabahatin haksızlık içeriği ile failin kusuru ve ekonomik durumu birlikte göz önünde bulundurulur.
Toplum kurallarını ilgilendiren konularda idari para cezaları genel olarak maktu yani belirlidir. Eğer işlemler kişiselleşebiliyorsa bu durumda idari para cezaları da kısmi olabilir.
Kabahatler Kanunu’nun amacı; idarenin düzenleyici ve genel işlemler ile toplum düzenini, genel ahlakı, genel sağlığı, çevreyi ve ekonomik durumu koruma amacıyla hareket ettiğinde caydırıcı nitelikte yaptırım ortaya koymaktır. Bu sayede kanunda suç sayılmayan ancak bahsedilen düzeni, sağlığı koruma gibi durumlarda yaptırım düzenleyerek var olan düzenin korunması amaçlanmaktadır.
Kabahatlerde de kanunilik ilkesi benimsenebilir. Kabahatler Kanunu Madde 4’e göre;
“(1) Hangi fiillerin kabahat oluşturduğu, kanunda açıkça tanımlanabileceği gibi; kanunun kapsam ve koşulları bakımından belirlediği çerçeve hükmün içeriği, idarenin genel ve düzenleyici işlemleriyle de doldurulabilir.
(2) Kabahat karşılığı olan yaptırımların türü, süresi ve miktarı, ancak kanunla belirlenebilir.”
Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi Kabahatler bakımından geçerli değildir. İdare hangi durumların kabahat kavramına girdiğini belirler ve ona göre bir idari para cezası belirleyebilir. Ancak kabahatlerin kanunda gösterilmesi gibi bir zorunluluk yoktur. İdarenin düzenleyici işlemleri ile de kabahatler belirlenebilecektir.
İdari Para Cezalarına İtiraz Edilebilir Mi?
İdari para cezaları idari kurumlar tarafından verilir ve bu cezalara karşı itiraz mümkündür. İtirazın mümkün olabilmesinin sebebi ise idare tarafından hatalı karar verilmiş olabilir ya da siz idari para cezası kesilen konuda yaptırım uygulanacak bir davranışta bulunmadığınızı düşünebilirsiniz. Bu durumlarda karara itiraz edebilmek hukuk devletinin gereğidir.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesine göre bu cezalara itiraz süresi 15 gündür. İtiraz süresinin başlangıcı, ilgili cezanın kişiye tebliğinden itibaren 15 günlük süre ile başlar. Tebliğinden itibaren cümlesinden kasıt, cezanın elinize ulaştığı günden itibaren 15 gün içinde itiraz etmelisiniz. 15 günlük sürenin son günü hafta sonuna denk gelirse bu durumda itirazın son günü pazartesi günüdür. Bu sürenin bitimine kadar idari para cezasına itiraz etmediğiniz takdirde idari para cezası kesinleşir. Dolayısıyla da ödemek zorunda kalırsınız.
İdari para cezasına dair gönderilen evrakta cezaya itiraz süresi ve cezaya karşı nereye itiraz edileceği gösterilmek zorundadır. Bu iki husus kararda gösterilmediği takdirde usule uygun tebligat yapılmadığı için ayrıca bu duruma da itiraz etme hakkınız saklıdır. Bazı idari kurumların itiraz süresi kendi özel kanunlarında belirlenen itiraz süreleridir ve bu süreler değişkenlik gösterebilir.
İdari Para Cezalarında Nereye İtiraz Edilir?
İdari para cezalarına karşı itiraz Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılır. Ancak idari para cezasıyla birlikte idare tarafından verilen bir yaptırım kararı da varsa bu durumda İdare Mahkemeleri görevlidir. Örneğin; emniyet tarafından trafikten men cezası verilen bir kişiye ayrıca idari para cezası da kesilmişse bu durumda İdare Mahkemesi’ne bu iki karar için dava açılmalıdır. İdari yaptırım kararının ve idari para cezasının iptali için dava açılır.
SGK’nın Verdiği İdari Para Cezalarına Karşı İtiraz Nasıldır?
SGK’nın verdiği idari para cezalarına karşı doğrudan mahkemeye başvurulmaz. Dava açmadan önce idari itiraz yollarının kullanılması gerekmektedir. SGK’nın kendi bünyesinde oluşturduğu Para Cezası İtiraz Komisyonları bulunmaktadır. SGK tarafından verilmiş idari para cezasına 15 gün içinde bizzat ya da iadeli taahhütlü mektupla itiraz etmek gerekmektedir. İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu, ilgilinin itirazını reddettiği takdirde red kararından itibaren 30 gün içinde İdare Mahkemesi’ne verilen para cezasının iptali için dava açılması gerekir.
HGS ve OGS Para Cezalarına İtiraz Nereye Yapılır?
HGS ve OGS para cezalarına karşı itiraz, bu para cezalarının tebliğinden itibaren 15 gün içinde Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz edilmelidir. Burada Sulh Ceza Hakimlikleri yetkisizliği ileri sürerek dosyada yetkisizlik kararı vermektedir. O sebeple de ihlalin bulunduğu yerdeki Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurmak iki tarafı da iş yükünden kurtaracaktır.
İdari Para Cezaları Nereye Ödenir?
İdari para cezaları, aksine bir hüküm yoksa mal müdürlüklerine ödenir. Ancak bazı kurumlar, verdikleri idari para cezalarını kendileri tahsil etmektedir. Örneğin; SGK tarafından verilen idari para cezaları kurum tarafından bizzat tahsil edilir. Bu sebeple idari para cezalarının nereye ödeneceği, itiraz süresi ve itiraz mercii önemlidir. Yoksa birçok karışıklık ortaya çıkabilir.
İdari para cezaları temerrüde düşmeden peşin ödendiği takdirde verilen para cezasının 1/4 üne kadarı indirilir. Bu indirimden yararlanmak isteniyorsa tebliğden itibaren 15 gün içinde ceza ödenmelidir. Cezayı ödeseniz bile cezaya itiraz edebilirsiniz.
İdari Para Cezaları Hakkında Genel Bilgiler
-İdari para cezaları adli para cezaları gibi değildir. Adli para cezaları kanunla belirlenir ve adli para cezası yükümlülüğüne uyulmadığı takdirde adli para cezası hapis cezasına çevrilebilir. Ancak idari para cezaları ödenmediği takdirde hapis cezası gibi bir yaptırımı yoktur. Sadece idari para cezasını tahsil etmek amacıyla icra ve haciz işlemleri uygulanabilir.
-İdari para cezaları devletin idari kurumları tarafından kesilirken, adli para cezaları mahkemeler tarafından verilmek zorundadır.
-İdari para cezaları da adli para cezaları gibi devlet hazinesine gelir olarak kaydedilir.
-İdari para cezaları bir nevi uyarı niteliğinde iken adli para cezaları daha çok ceza anlamında bir yaptırımdır. Suçun yaptırımıdır.
-İdari para cezaları, adli sicil kaydına (sabıka kaydı )işlenmez.
