Çek kırdırma, bir kimsenin sattığı mal veya hizmete karşılık yahut herhangi bir sebepten kaynaklanan alacağına binaen borçludan aldığı çekin, ödeme günü gelmeden evvel aracı kuruluşlar nezdinde nakde çevirmesidir. Türk Ticaret Kanunu kapsamında ödeme aracı olarak kullanılan çekler, ödeme tarihi geldiğinde hamil tarafından bankaya sunularak tahsil edilebilir. Ancak bazı durumlarda çeki elinde bulunan hamilin nakde sıkışması ve işlerini döndürebilmek için nakde ihtiyacı olduğu zamanlarda çekin kırdırılmasından bahsedilir.
Çek kırdırma işleminin yapılması sırasında aracı olan kurum ya da kişilere belli oranlarda komisyon veya vade farkı ödenir. Ticari hayatın içerisinde iniş çıkışların çok olması, çek kullanan tacirlerin sıklıkla çek kırdırma yöntemine başvurmasına neden olmaktadır.
Şeklen yetkili madden haklı hamilin elinde bulunan çekler, vadesi geldiğinde bankaya ibraz edilerek paraya çevrilebilir. Hamilin paraya ihtiyacı olması halinde çek kırdırılarak paraya çevrilebilir. Çek kırdırma işlemi aslında hamilin çeki cirolayarak, çeki kırdırdığı kişiye devretmesidir.
Hamil hak sahibi olduğu çeki vadesinden önce aracı kurumlara kırdırmak için başvuru yapar ve çek incelendikten sonra aracı kurum hamile ne kadar ödeme yapacağı ile ilgili bir teklif verir. Hamil, aracı kurumun teklifini kabul ederse çekin belli miktarını almak kaydıyla çeki aracı kuruma cirolar. Aracı kurum, bu işlemden sonra çekin hamili haline gelir ve çekin tahsil edilmesi için borçlulara ve cirantalara karşı işlemler yapabilir.
Ödeme günü ileri tarihli olan çekleri, hamilden ciro yolu ile devir alan aracı kurumlar, bu işlem karşılığında çekte yazan bedelin belli oranını komisyon olarak alırlar. Bu komisyona bir yandan çek kırdırma bedeli de diyebiliriz. Çek kırdırma komisyonu, tercih edeceğiniz aracı kuruma, çek tarihine, çekte imzası bulunan şirketlerin ticari itibarına, çek bedeline ve çek kırdırmak isteyen hamilin bankalar nezdindeki güvenine göre değişmektedir. Ancak genel olarak aracı kurumlar %5 ile %40 arasında çek kırma komisyonları talep etmektedir.
Aslında gayri resmi olarak herkes çek kırabilir, hamilin elindeki çeke güvenen herkes kendince belirleyeceği komisyon karşılığında çek kırabilir. Ancak 2006 yılında yapılan düzenleme ile beraber çek kırdırma işi artık faktöring şirketlerinin tekeline girmiş gibi görünüyor. Çek kırdırmak isteyenler için, çek kıran kuruluşları derledik.
Ekonominin temel yapıtaşı olan ve çeklerin muhatabı konumunda bulunan bankalar, güvenilir buldukları çekleri belli oranlardan kırabiliyorlar. Bankalar, kendi müşterilerinin verdiği çekleri kırabildiği gibi başka bankalar tarafından verilen çekleri de kırabilir.
BDDK yaptığı düzenlemeden sonra ülkemizde faktöring hizmetlerini yasal hale getirdi, bu kapsamda faktöring şirketleri hamillerin elinde bulunan çekleri alarak belli oranlarda ödeme yaparlar. Faktoring şirketleri çek kırmak için ortalama olarak %8 ile %15 arasında çek kırma komisyonu talep eder.
Çek kırdırmak için, banka ve faktöring şirketlerine başvurulduğunda çek ile ilgili tüm detaylar incelenir. Kendini garanti altına almak isteyen finans şirketleri, çek kırmak konusunda ince eleyip sık dokur. Bu kapsamda hamillerin elinde %100 güvenceli çekler bulunmadığı sürece resmi kurumlara çek kırdırması çok zordur. Bu kapsamda ticari hayatın kendi kendine ürettiği çözümler sonucunda çeklerin parası bulunan kuyumcular ve tefeciler tarafından kırılması gündeme gelir. Tefeciler ile kuyumcular piyasanın çok üstünde komisyon bedelleri ile çekleri nakde çevirirler.
