İhtilas ve irtikap, memurların ellerinde bulunan yetkiyi kötüye kullanmasına bağlı olarak ortaya çıkan ve Türk Ceza Kanunu’nda yer alan memur suçlarıdır. İhtilas ve irtikap, birbirinden farklı suçlar olup, işleniş biçimleri ve cezaları da farklıdır. Bundan dolayı söz konusu kavramların ayrı ayrı değerlendirilmesi daha doğru olacaktır.
İhtilas; nitelikli zimmet anlamına gelmekte olup, zimmetin hile ya da aldatıcı bir yöntem ile gerçekleştirildiği durumlardır. Hile ise kişinin muhataplarını ve çevresindeki diğer insanları aldatması olarak ifade edilir. Zimmet suçu işlendikten ya da işlenirken bunun diğer kişilerden saklanması için gerçekleştirilen her türlü faaliyet hile olarak değerlendirilir. Hilenin varlığı, söz konusu suçun nitelikli zimmet, yani ihtilas olmasına neden olur. Buna ilişkin yaptırımlar farklıdır. Eğer bir zimmet söz konusu, fakat hile durumu yok ise bu defa basit zimmet suçundan söz edilebilir. Bu ise ihtilas olarak kabul edilmez.
İrtikap; Memuriyetten kaynaklanan yetkilerini kötüye kullanan kişinin kendisine ya da farklı birisine para verilmesine, farklı menfaatler sağlanmasına ya da bu konuda vaatte bulunmasıdır. Söz konusu durum TCK’da irtikap suçu olarak kabul edilir ve hapis ile cezalandırılır. Söz konusu suçun kapsamında memurun farklı birisini kandırması ve ikna etmesi de vardır.
İrtikap suçu sadece memurlar tarafından işlenebilir, memur olmayan ancak kamu hizmetinde bulunan kişilerin bu suçu işlemleri mümkün değildir. İlgili madde bu şekilde düzenlenmiştir. Bundan dolayı memur olmayanların bu şekildeki eylemleri dolandırıcılık, görevi kötüye kullanma şeklinde değerlendirilir.
