Vadesinde ödenmek üzere bankaya sunulan çekin üzerinde yazılı bulunan bedelin ödeme gününde hesapta bulunmaması halinde karşılıksız çekten bahsedilir. Kural olarak çeklerin vadeye bağlanması mümkün değilse de, uygulamada bu durum kabul edilebilmektedir. Ancak çek hamillerinin ödeme gününde çeki bankaya ibraz etme yükümlülüğü vardır. Hamili bulunduğu çeki bankaya ibraz eden kişinin, çekin karşılığının hesapta bulunmaması halinde başvurabileceği birkaç hukuki yol vardır.
Çekin haklı hamili, borçlu ve cirantalara karşı icra takibine geçebileceği gibi çeki keşide eden kimse hakkında karşılıksız çek keşide etme suçu şikâyetinde bulunarak keşideciyi borcunu ödemek konusunda sıkıştırabilir.
Elinde karşılıksız şerhi düşülmüş bir çek bulunan çek hamili, öncelikle vade tarihinden itibaren 3 sene içerisinde kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip başlatabilir. Daha öncede anlattığımız üzere kambiyo takibi alacaklının en avantajlı olduğu takip türüdür. Bu kapsamda elinde çek bulunan kimse, diğer adi alacaklılara göre daha avantajlıdır. Çeke karşılıksızdır şerhinin düşüldüğü tarihten itibaren 3 sene içerisinde takip başlatmayan alacaklılar, artık kambiyo takibine başvuramaz. Ancak genel haciz yolu ile takip yapabilirler. Bu nedenle elinizde karşılıksız bir çek varsa; olabildiğince hızlı bir şekilde icra takibine geçmenizi tavsiye ederiz.
Karşılıksız çıkan çek için kambiyo takibi başlatan çek hamili, takip vasıtası ile; çek yaprağında yazılı bulunan ve banka tarafından ödenmeyen miktarını, çekin bankaya ibraz edildiği tarihten itibaren işleyecek temerrüt faizini, takip masraflarını, vekalet ücretini ve çek komisyon bedelini tahsil edebilir.
Karşılıksız çek keşide etme suçu, İcra ve İflas Kanunu kapsamında düzenlenen ve icra ceza mahkemeleri tarafından görülen bir özel bir suç tipidir. Bu düzenleme ile kanun koyucu, karşılıksız çek keşide edenlere hapis cezası verilmesinin yolunu açmıştır. Bu kapsamda, bir ticari ilişki nedeni ile elinize geçen bir çekin vadesi gelmesine rağmen ödenmemesi halinde, çekin keşidecisi hakkında suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Karşılıksız çek keşide edenin, tüzel kişiliğe sahip bir şirket olması halinde, çekin düzenlenme tarihinde şirketin yönetiminden sorumlu olan kişi çek keşide etme suçundan da sorumlu olur.
İcra ceza mahkemesi nezdinde görülen karşılıksız çek davası ile keşideci köşeye sıkıştırılarak borcunu ödemesi sağlanabilir. Bu şikâyet üzerine keşideci hakkında çek düzenleme yasağı verilmesinin yanında 2 seneye kadar hapis cezası verilebilir.
Karşılıksız çek keşide etme suçundan, keşideciye ceza verilebilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gereklidir.
Bankalar, tacirlere çek defteri vermeden evvel her sene değişen miktarlarda çek yaprak bedeli almaktadır. Bu bedel, çek defterinin teminatı kapsamında alınır. Bu kapsamda daha sonra karşılıksızdır şerhi koyulan çekler için banka tarafından çek yaprak bedeli alacaklıya ödenir. Çek yaprak bedelinin miktarı her sene değişmekle beraber son olarak 1800 TL civarındadır.
