Disponibilite oranı, bankalarda yer alan mevduat ve bu mevduata karşılık olarak bankanın bulundurması gereken nakit ve nakde çevrilecek değerlerin arasındaki orandır. Bankalar, müşterilerinden toplamış oldukları paranın tamamını kredi olarak ya da farklı bir şekilde dağıtmazlar. Bunun bir kısmını bankada tutarlar ve söz konusu tutarı, Merkez Bankası’na mevduat munzam karşılığı olarak yatırırlar. Söz konusu paranın diğer kısmı ise bankanın kasasında kalır ve böylece müşterilerin para çekmesi durumundaki nakit ihtiyacı buradan karşılanır. İşte, kasada bu şekilde tutulan paraya disponibilite denir.
Disponibilite, nakit bulundurma mecburiyeti, gerekli durumlar için hazırda nakit tutma ve ihtiyari karşılık anlamına gelir. Bankacılık işlemlerinde bu terim çok önemlidir ve bankaların müşterilerinden gelen talepleri karşılaması ile direkt olarak ilgilidir.
Disponibilite Uygulaması
Bankaların işleyişlerinin sağlıklı olabilmesi için belirli bir miktarı kasalarında tutmaları gerekir. Bu miktar ise disponibilite oranı ile belirlenir. Toplam mevduatın, bankada bulundurulması gereken rakama bölünmesi ile elde edilen bu oran, BBDK tarafından sürekli olarak denetlenir. Bu oranda olası bir bozulma görüldüğünde BDDK tarafından gerekli uyarılar ve müdahaleler yapılarak, bankaların sağlıklı bir şekilde işleyişine devam edilmesi sağlanır.
2005 yılında yapılan değişiklik sonrasında bankaların zorunlu karşılıkları bulundurması uygulamasına geçilmiştir. Bu karşılıkların ne kadar olacağı BDDK tarafından belirlenirken, mevcut ekonomik verilere göre bahse konu zorunlulukların artırılması ya da azaltılması söz konusu olabilir. Buradaki karar verici mercii BDDK olup, diğer finans kurumları ile birlikte benzer politikalar geliştirerek ekonomiyi rahatlatabilir.
