İcra takibi, bir takip talebi ile başlayan ve en son borçlunun menkul yahut gayrimenkullerinin satılmasına, paraların alacaklılar arasında paylaştırılmasına kadar uzayan bir süreçtir. İcra ve İflas Hukuku’nun sıkı şekilci bir yapısı olması nedeniyle, icra takibinin nasıl başlatılacağından, nasıl bitirileceğine kadar her adımı kanun koyucu tarafından adım adım planlanmıştır.
Bu kapsamda, kanun koyucunun koyduğu kuralların dışında yapılan eksik ve hatalı işlemler icra takibinin iptaline bile sebep olabilir. İcra takibi sürecini iyi bilen bir borçlu; hem kendine zaman kazandırabileceği gibi, haklı olduğu durumlarda borcundan dahi kurtulabilir.
Ülkemizde yapılan araştırmalarda, borçlulara ait icra dosyalarının %7-8’i hukuka aykırı olarak tahsil edilmektedir. Bu bilgi; icra takibini iyi bilen biri bu süreci yürüttüğü taktirde ödenmemesi gereken paraların alacaklılara ödendiği anlamına gelmektedir. Biz de bu anlamda borçluları bilgilendirmek adına bir icra takibi süreci rehberi hazırladık. Bu rehberde icra takibi sürecini; genel haciz yolu ile takip, kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip ve rehinin paraya çevrilmesi yolu ile takip olarak üçe ayırarak anlatacağız.
İçindekiler
İlamsız icra takibinin bir türü olan genel haciz yolu ile icra takibi, fatura vb. belgelere dayanarak başlatılabilen bir icra takibi yoludur. Bankaların müşterilerine verdiği krediyi geri ödememesi yahut bir kişinin telefon, elektrik, doğalgaz borcunu ödememesi halinde alacaklılar, genel haciz yolu ile icra takibi ile alacaklarını tahsil edebilirler.
Genel haciz yolu ile icra takibinde, icra takibi alacaklının bir icra dairesine giderek bir takip talebinde bulunması ile başlar. Bu takip talebinde bulunması gerekenler İİK’da ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu şartları sağlayan bir takip talebi, icra müdürü tarafından onaylanarak icra takibi başlatılır.
İcra takibinin başlatılması ile beraber; borcunu ödemesi yahut icra takibine itirazı var ise; bildirmesi için borçluya bir ödeme emri gönderilir. Ödeme emrinde borçluya, 7 gün içinde itirazını bildirmesi aksi halde icra takibinin kesinleşeceği ihtar edilir.
İcra takibinin borçlusu 7 gün içerisinde icra takibinin yapıldığı icra dairesinden yahut başka bir şehirdeyse; muhabere yoluyla icra takibine itiraz edebilir. Borçlu yedi gün içerisinde itirazda bulunmaz ve icra dairesinin banka hesabına ödemede de bulunmazsa; icra takibinde haciz safhasına geçilir.
Borçlu icra takibine itiraz etmesi halinde; alacaklı itiraz tarihinden itibaren 6 ay içerisinde icra mahkemesinde itirazın kaldırılması davasını, bir sene içerisinde de genel mahkemelerde itirazın iptali davasını açabilir. Davaların sonunda mahkeme tarafından takibin devamına karar verilmesi halinde yine haciz safhasına geçilir.
İtirazın kaldırılması davası ve itirazın iptali davası ile ilgili olarak detaylı bilgi almak için ilgili yazılarımızı okumanızı tavsiye ederiz.
Ödeme emrine itiraz etmeyen borçluya karşı icra takibi kesinleştikten sonra alacaklı bir sene içerisinde; borçluya ait menkul ve gayrimenkul malların haczedilmesini talep edebilir. Alacaklı aynı zamanda, borçlunun maaşı var ise; maaşını, bir başka kimsede alacağı var ise; alacağını haczettirebilir.
Alacaklı, borçlu üzerine araç ve gayrimenkul bulamaz yahut haczettiği araç ve gayrimenkuller alacağını karşılamaz ise; borçlunun ikametgah adresine fiili hacze gidebilir. Borçlunun, ikametgah adresinde İİK gereğince haciz işlemi uygulayıp, borçlunun mallarını muhafaza altına alabilir.
Borçlunun mallarının haczedilebilmesi için; alacaklının talebi şarttır. Alacaklı malları haczetmesine rağmen borçlu ödeme yapmaz ise; malların satışı aşamasına geçilebilir.
Borçluya ait menkul malların haczedilmesinin ardından; alacaklı 6 ay içerisinde malların satışını talep etmek zorundadır. Aksi halde; menkul mallar üzerindeki hacizler düşecek olup; hak kaybına uğranması olasıdır. Haczedilen gayrimenkuller için ise; bu süre 1 sene olup hacizden itibaren bir sene içinde gayrimenkulün satışı talep edilmezse haciz düşecektir.
Alacaklı haczettirdiği malları, icra dairesinde talep ederek satışa çıkarabilir. Haczedilen mallar ihale usulü ile satışa çıkarılarak; alacaklının alacağını alması sağlanır.
Borçlunun, icra borcunu ödememesi sebebiyle menkul ve gayrimenkul malların satışı yapılarak paraya çevrilir. Bu satılan hacizli malların paraları, malların üzerindeki hacizli alacakların sırasına göre alacaklılara paylaştırılır. Alacağını tam veya kısmi olarak alamayan kişilere; aciz vesikası verilir. Böylelikle icra takibinin sonuna gelinir ve dosya infaz olur.
Alacaklı vadesi gelmiş olmasına rağmen ödenmemiş bono, çek, poliçe için bir takip talebi hazırlayarak senet borçlusuna karşı kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip başlatabilir. Kambiyo senetlerine mahsus takipte; alacaklı çok daha avantajlı konumdadır. Ancak; alacaklının daha iyi imkanlara sahip olmasından dolayı bu takip yolu daha sıkı şekil şartlarına sahiptir.
Öncelikle genel haciz yolunda alacaklı basit bir belgeye dayanarak bile icra takibi başlatabilirken, kambiyo takibi yapabilmek için kambiyo senedi şartlarına haiz belgelere dayanmak zorundadır. Kambiyo takip talebini alan icra müdürü, takibin dayanağı olan senedin, senet vasıflarına haiz olup olmadığını, vadesinin gelip gelmediğini, alacaklının doğru kişi olup olmadığını şekli olarak kontrol etmek zorundadır. Aksi halde şekli kurallara aykırı hareket etmesi durumunda borçlu şikayet yoluna giderek icra takibini iptal ettirebilir.
Takip talebini alan icra müdürü, şekli kontrolleri yaptıktan sonra, uygun görürse takibi onaylar. Ardından borçluya bir ödeme emri gönderilerek; 7 gün içinde borca, 5 gün içerisinde de kambiyo senedine ve imzaya itiraz edebileceği yahut bu süreçte takip borcunu ödememesi halinde hakkında haciz işlemi uygulanacağı ihtar edilir.
Ödeme emrini tebliğ alan borçlu, eğer elinde borçlu olmadığını kanıtlar nitelikle kesin belgeler var ise; bunu icra mahkemesine bir dilekçe ile sunarak ödeme emrine itiraz edebilir. Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolunda; borçlunun basit bir itirazı icra takibini durdurmaz. Ancak, icra mahkemesinin, ilk incelemede borçlunun hak kaybına uğrayabileceğini saptaması halinde mahkeme kararı ile icra takibi durdurulabilir.
Borçluların, kambiyo senetlerine mahsus icra takibine itiraz ederken dikkat etmeleri gerekir. İcra mahkemesi sınırlı bir denetim yaptığı için İİK uyarınca istenen belgeler dışında bir belgenin mahkemeye sunulması halinde bu belgeyi incelemeye almayarak icra takibinin devamına karar verebiliyor. Borçluda bu konuda bir şey bilmediği için; boş yere %20 ile 40 arasında değişen icra inkar tazminatı ödemek zorunda kalmaktadır. Bu nedenle kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takibe itiraz etmeden evvel muhakkak bir uzman avukata danışmayı unutmayın.
Ödeme emrinin tebliğ edilip takibin kesinleşmesinden itibaren, itiraz prosedürü dışında haciz ve malların satışı aşamaları genel haciz yolu ile takiptekine benzer şekilde yapılmaktadır.
Alacaklının, alacağını teminat altına almak amacıyla borçlunun menkul ve gayrimenkul malvarlığı üzerinde rehin kurulması halinde, alacaklı öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibine başvurmak zorundadır. Bu takip yoluna başvurmadan evvel, genel haciz yolu ile takip yapamaz. Alacaklı, icra müdürlüğüne elindeki rehin belgesine dayanarak bir takip talebi verir. İcra müdürü, gerekli şekli şartları kontrol ettikten sonra, takip talebini görüldü yapar. Ardından borçluya ödeme emri gönderilerek, ödememesi halinde rehinli malın paraya çevrilebileceği ihtar edilir.
Borçlu borcunu ödememesi halinde, haciz safhasına geçilmeden doğrudan rehinin paraya çevrilmesine geçilerek, rehinli mal ihale usulü ile satılır. Ardından rehinli alacaklının, alacağı ödenerek geri kalan kısım borçluya yahut başka haciz alacaklısı var ise onlara verilir. Rehinli mal, alacaklının alacağını karşılamaması halinde; alacaklıya bir aciz vesikası verilir ve alacaklı bu vesika ile ödeme emri göndermeden genel haciz yolu ile icra takibi başlatabilir.
Rehinle teminat altına alınan borç bir kambiyo senedinden kaynaklanması halinde; alacaklı rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takibe girişmeden de doğrudan kambiyo takibi yapabilir.
İcra takip süreçleri genel olarak birbirine benzese de itiraz prosedürleri, süreler, başvuru mercileri gibi birçok ayrıntısı fark etmektedir. Bu sebeple bir icra takibinde borçlu olmanız halinde mutlaka uzman bir avukata danışmanızı, bu süreci avukat eşliğinde yönlendirmenizi tavsiye ederiz.
