Teminat senedi, Türk Ticaret Kanunu yahut Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olmayan, ticari hayatın uygulamaları ile ortaya çıkmış ticari bir senettir. Teminat senetleri; bir sözleşme uyarınca taahhüt edilen mal veya hizmetin gereği gibi yerine getirilmemesi yahut hiç yerine getirilmemesi halinde karşılıklı güvence sağlaması amacıyla kullanılmaktadır.
Ticaret hayatında birinden bir mal veya hizmet alan ve parasını peşin ödeyen kimse, alacağı mal ve hizmeti garanti altına almak ve maddi olarak zarara uğramamak amacıyla teminat senedi düzenlenmesini talep edebilir. Teminat senedi, bu kapsamda düzenlenerek ileride borçlunun taahhüdünü zamanında ve gereği gibi yerine getirilmemesi halinde alıcının uğradığı zararların tazmin edilmesi için kullanılır.
Teminat senetleri, borçlunun taahhüdünü yerine getirip getirmemesine bağlı olduğu için şartlı senetler arasında yer almaktadır. Ayrıca borç senetlerinden farklı olarak bir sözleşme uyarınca verildikleri için; teminat senetlerine dayalı kambiyo takibi yapılması söz konusu olamaz.
Teminat Senedi Nasıl Düzenlenir?
Teminat senedi, kanun koyucu tarafından düzenlenmediği için mahkeme kararları ile Yargıtay’ın teminat senedi hakkında verdiği bağlayıcı kararlar bu işin temelini teşkil etmektedir. Yargıtay uygulamaları gereğince bir bononun Teminat Senedi olarak kabul edilmesi aşağıdaki huşuları içermesi gereklidir;
Teminat Senedidir İbaresi
- Bir bononun teminat senedi vasfına haiz olabilmesi için aranan en önemli kriter senedin ön yüzünde “Teminat Senedidir” ibaresinin yer almasıdır. Teminat senedidir ibaresinin yer almadığı bonolar, doğrudan kambiyo senedi hükmünde kabul edilir.
Sözleşmeye Atıf Yapılması
- Bir sözleşme uyarınca verilen taahhütlerin tam ve eksiksiz olarak yerine getirileceğine dair garanti verilmesi için düzenlenen teminat senedinin, ön yüzüne hangi sözleşmeye ithafen düzenlendiğinin şerh düşülmesi gereklidir.
Teminat Senedinin Hazırlanma Amacı
- Kambiyo senetlerinde, senedin ciro edilmesi için kullanılan arka sayfaya teminat senedinin hangi sözleşme uyarınca hangi taahhüdün yerine getirilmesi için düzenlendiğinin yazılması lazım olur.
Ciro Edilemez Yazısı
- Teminat senedinin boş bir kısmına; bu senedin hangi amaç ile düzenlendiği ve senedi keşide eden kişinin taahhüdünü yerine getirmesi halinde senedin hükmünü yitireceği, senedin başka bir kimseye ciro edilemeyeceği yazısı yazılmalıdır. Ciro edilemez şerhi, senedin geçerlilik şartı olmasa da ileride senedin devredilerek tahsil edilmesinin önüne geçmek için önem arz etmektedir.
Garanti Bedeli
- Senetlerin miktar kısmına, teminat senedinin ne kadar bir taahhüt için düzenlendiği yani senet bedelinin yazılması gereklidir. Her ne kadar uygulamada bedelsiz teminat senetleri de düzenlense de ileride mağdur olmamak adına başlangıçta senet üzerinde bir bedelin yer almasına dikkat edin.
Teminat senedinden bahsedebilmemiz için bu şartların aynı anda senette yer alması gereklidir. Bu unsurlardan birinin yokluğu halinde teminat senedinin geçersizliği söz konusu oluır.
Teminat Senetlerinin Tahsili ve İcra Takibi
Bir sözleşme gereğince taahhüt edilen bir işin veya hizmetin yerine getirilmemesi yahut eksik yerine getirilmesi halinde, uğradığı zararı tazmin ettirmek isteyen alacaklı, teminat senedi tahsil etmek amacıyla icra takibi başlatabilir. Ancak, TTK kapsamında kambiyo senedi vasfına haiz olmayan teminat senetleri için ilamsız takip başlatılması gereklidir. Elinde teminat senedi bulunan alacaklı, icra dairesine giderek elindeki senet ve senedin bağlı olduğu sözleşmeyi yahut faturayı icra müdürüne sunarak borçlu hakkında icra takibi başlatabilir.
Teminat senedinin tahsili kapsamında aleyhine icra takibi başlatılan borçlu, sözleşmeden doğan sorumluluklarını yerine getirdiği hallerde teminat senedine karşı menfi tespit davası açabilir. Menfi tespit davası icra takibi başlatılmadan evvel açılacağı gibi, borçlu aleyhine icra takibi başlatıldıktan sonra da açılabilir. Ayrıca borçlu verdiği teminat senedi ile kendisine karşı kambiyo takibi başlatıldığını tespit ederse, icra müdürünün yaptığı işlemi şikayet etmek üzere takibi iptal ettirebilir.
Teminat Senedi Hangi Sözleşmeler Kapsamında Kullanılır?
TTK kapsamında düzenlenmemesine rağmen ticari hayat içerisinde bir garanti senedi olarak ortaya çıkan teminat senetleri genellikle iş sözleşmeleri, kira sözleşmeleri ve alım-satım sözleşmeleri kapsamında kullanılmaktadır.
İş Sözleşmesi Kapsamında Teminat Senedi
- İşçi ve işveren arasında iş sözleşmesi imzalanırken kendini garanti altına almak isteyen işverenler, işçiye bir teminat senedi imzalatırlar. Bu teminat senedi genellikle işçinin, işe devam etmesi, işi gerektiği gibi yapması, kendi kusuru ile iş akdini sona ermeme taahhütlerinin garantisi olarak alınır.
Alım-Satım Sözleşmesi Kapsamında Teminat Senedi
- Satıcı ile alıcı arasında düzenlenen satış sözleşmesinde, satıcı tarafından alıcıya belirli tarih ve günde teslim edilmesi kararlaştırılan malların, gününde eksiksiz olarak teslim edilmesini garanti altına almak için teminat senedi düzenlenir. Satıcı, satış sözleşmesindeki taahhüdünü belirlenen tarih ve şartlarda yerine getiremediği takdirde alıcı teminat senedi ile uğradığı zararın tazmin edilmesini sağlayabilir.
Kira Sözleşmesi Kapsamında Teminat Senedi
- Uygulamada teminat senedinin en çok karşımıza çıktığı sözleşmelerin başında kira sözleşmesi gelir. Kiracıya evin kullanım hakkını devreden kiraya veren, gayrimenkulün kira süresi boyunca zarar görme ihtimaline karşılık ve kiracının kira sözleşmesi uyarınca üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmesi için lehine teminat senedi düzenlenmesini talep eder. Kiracı, kira süresi boyunca kira bedelini, gayrimenkulü kullanmasından doğan elektrik, su gibi fatura giderlerini ödememesi halinde kiraya veren teminat senedinin tahsil edilmesi için icra takibi başlatabilir.
Bir sözleşme uyarınca teminat senedi düzenlemeyi düşünüyorsanız yahut düzenlediğiniz teminat senetleri hakkında detaylı bilgi almak isterseniz uzman bir avukata danışarak hareket etmenizi tavsiye ederiz.
