Son dönemlerde sıklıkla gündeme gelen Merkez Bankası ile ilgili bir takım iddialar söz konusudur. Bu iddialardan birisi de Merkez Bankası’nın yabancılara ait olduğu yönündedir. Gerçekten Merkez Bankası devlet bankası mı, yoksa yabancılara ait bir banka mı? Bu sorunun cevabı için yazımızın devamını okumanız yeterlidir.
Merkez Bankası Yabancıların Mı?
Merkez Bankası’nın hisselerinin önemli bir kısmının yabancılarda olduğu ve bundan dolayı da kararları yabancıların aldığı yönünde iddialar vardır. Söz konusu iddialara geçmeden önce Merkez Bankası’nın kuruluşuna gitmek gerekir. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde para basımı için 1856 yılında İngiltere Kraliçesi’nin fermanı ile Osmanlı Bankası kuruldu. Bu banka ilk defa 1863 yılında banknot basımına başladı. Bu yıl içinde banka İngiliz ve Fransız ortaklığı yeniden yapılandırıldı ve Osmanlı Devleti’nin merkez bankası olarak görev yapmaya başladı. Evet, yanlış okumadınız. Osmanlı Merkez Bankası, İngiliz ve Fransız kontrolündeydi.
Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra Mustafa Kemal, milli bir Merkez Bankası’na ihtiyaç olduğunu belirtti ve 1930 yılında T.C. Merkez Bankası kuruldu. Osmanlı Bankası ise merkez bankalığından sıradan bir bankaya dönüştürüldü. Yeni yasaya göre T.C. Merkez Bankası’nın hisselerinin yarıdan çoğunun hazineye ait olması gerekir. Yani yabancıların çoğunluk hisseleri ele geçirmesi söz konusu dahi değildir. Buradan hareketle söz konusu bankanın tamamen devletin kontrolünde olduğunun söylenmesi gerekir.
Merkez Bankası ile Hükümet Arasında Sorun Mu Var?
Sık sık basına yansıyan haberler dikkate alındığında Merkez Bankası ile hükümet arasında bir sorun olduğu izlenimi elde edilmektedir. Hatta Merkez Bankası başkanının görevden alınması da buna dayandırılmıştır. Merkez Bankası, yapısı gereği özerk bir kuruluştur ve kararları da özerk olarak kendi içindeki kurullarda alır. Hükümet politikaları ile ilgilenmez ve bu kurumun temel hedefi, ülke ekonomisinin sağlıklı olmasıdır. Bundan dolayı zaman zaman hükümet politikaları ile Merkez Bankası tarafından geliştirilen politikalar arasında uyuşmazlıklar olabilir ve bu durum son derece normaldir.
Dünyadaki örnekler incelendiğinde, bazı ülkelerde de benzer uyumsuzluğun olduğu görülecektir. Örnek vermek gerekirse ABD başkanı ile ABD Merkez Bankası arasında soğuk rüzgarlar estiği herkes tarafından bilinmektedir. Benzer durum zaman zaman ülkemizde de görülür. Bu durum, Merkez Bankası’nın devlete ait bir banka olduğu gerçeğini değiştirmez.
